Pierwsze ślady człowieka nad Adriatykiem

Pierwsze ślady człowieka nad Adriatykiem pochodzą z okresu paleolitu. Ślady w grotach i jaskiniach. Ok. X w. p.n.e, przybywają nad Adriatyk Ilirowie. W tym samym niemal czasie zakładają kolonie Fenicjanie. Od VIII-VI w. p.n.e. na wybrzeżach osiedlają się Grecy, a niektóre miejscowości do dziś zachowały układ urbanistyczny z tamtych czasów (Korćula). Grecy prowadzili walki z plemionami iłiryjskimi, zwłaszcza z Liburnami i Dalmatami.

Od połowy III w. p.n.e. Ilirowie zajmują się handlem, później korsarstwem. Grekom przychodzi z pomocą Rzym, który w III-II w. p.n.e. zwycięża Ilirów. Wybrzeże chorwackie szczęśliwie przeżyło I wędrówkę ludów (koniec IV w.) oraz upadek cesarstwa zachodnio-rzymskiego. Ucierpiało natomiast podczas nowej wędrówki ludów (Awarów i Słowian) pod koniec VI w. Nieco później Słowianie, wypierając Awarów, sami osiedlają się na tych terenach. Z czasem mieszają się z ludnością romańsko-iliryjską, ale jako liczniejsi, ostatecznie oni nadali charakter tym ziemiom. Na pocz. IX w. przyjmują chrześcijaństwo i dalej dzielą już losy bałkańskich krajów słowiańskich. Od pocz. XII w., na wybrzeże chorwackie wdziera się stopniowo Wenecja, która panuje tu od XV do końca XVIII w Niezależna pozostaje tylko Republika Dubrownicka, która nawet współzawodniczy z Wenecją. Cios Wenecji zadaje 1797 Napoleon: oddaje najpierw wschodnie wybrzeże Adriatyku Austrii, a 1805 tworzy z zajętych ziem słowiańskich prowincję Ilirję, ze stolicą w Lublanie. Kończy wtedy swój żywot dumna Republika Dubrownicka. Kongres wiedeński przyznaje niemal całe wybrzeże adriatyckie Austrii. Pod jej panowaniem zostaje do końca I wojny światowej. W 1918 wchodzi w skład zjednoczonego państwa Słowian Południowych. Po II wojnie światowej na Bałkany wracają etnicznie słowiańskie obszary: Istria, kilka pn. wysp, Zadar oraz pd. wyspy Lastovo i Pelagruźa (po I wojnie światowej przyznane Włochom).

Poszczególne etapy dziejów wybrzeża zostawiły po sobie trwałe ślady. A więc przedhistoryczne jaskinie (w jednej z nich, Grapćeva pećina na wyspie Hvar, najstarszy w Europie wizerunek statku sprzed ok. 4500 lat); budowle cyklopowe, osady i mogiły Ilirów, rzymskie (Salona), pałace (pałac Dioklecjana w Splicie), amfiteatry (Pula, Salona), świątynie, twierdze i drogi; ślady bizantyjskie (m. in. słynna bazylika Eufraziusza w m. Poreć); od VII w. ślady świetności słowiańskiej (katedry w Splicie, Trogirze, Śibeniku oraz miasto Dubrownik). Mijane miasta i wsie wzdłuż wybrzeża chorwackiego, w pięknej scenerii śródziemnomorskiej, pozostawiają niezapomniane wrażenie.

Szczodra natura jednego tylko poskąpiła tym ziemiom: żyznej gleby. Pola, ogrody, sady i winnice zajmują zaledwie ok. 22% pow. Uprawia się winną latorośl, rozwija się sadownictwo (figi, migdały, czereśnie, wiśnie i oliwki) a poważne miejsce zajmuje uprawa tytoniu i roślin aromatycznych oraz zbieractwo ziół leczniczych. Hoduje się owce (hodowla kóz, ze względu na ochronę podszycia leśnego została zabroniona) oraz zwierzęta juczne: osły i muły. W ostatnich latach dba się o rozwój rybołówstwa. Uczestniczy w tym również Polska, kształcąc nowe kadry w Wyższej Szkole Rolniczej (wydział rybactwa śródlądowego) w Olsztynie. W większych ośr. rybołówstwa (Izola, Rovinj, Zadar, Rogoźnica i na wyspach) przetwórnie ryb i fabryki konserw (sardynki, tuńczyki i in.). W Piranie i Portoroźu w Istrii, Stonie i Ninie nad środkowym Adriatykiem oraz Ulcinju na pd. - soliny.

W pasie nadmorskim znajduje się kilka zagłębi węgla kamiennego i lignitu (Istria, k. Śibeniku i Splitu) oraz kamieniołomów (Trogir, na wyspach: Brać, Hvar, Koreula). Eksploatuje się boksyty, które są podstawą rozwijającego się hutn. aluminiowego. Wykorzystuje się potencjał rzek wpadających do Adriatyku (elektrownie wodne na rz. Krka, Cetina i Trebisnjica). Rozwinął się przem. okrętowy: stocznie w Splicie, Rijece, Puli, Śibeniku i Zadarze. Jednakże najbardziej intratną gałęzią gospodarki wybrzeża adriatyckiego jest turystyka. Buduje się nowe i modernizuje stare drogi, hotele, pensjonaty, motele i campingi. Do gospodarki turystycznej włączana jest i inicjatywa prywatna (usługi hotelowe i gastronomiczne).