Dzieje i historia Zadaru

Do czasów dzisiejszych przetrwał tylko Zadar wspominany po raz pierwszy w IV w. p.n.e. Najpierw zamieszkiwali tu Liburno-wie. Za czasów rzymskich kolonia nazywana Jader rozwinęła się w miasto, którego układ urbanistyczny zachował się po dziś dzień. Powstały wówczas kapitał, forum, teatr i termy, istniała także kanalizacja. W mieście handlowano winem i oliwą. Po upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego Zadar dostał się pod panowanie Bizancjum, ale jego zależność była raczej formalna niż faktyczna. Od XI w. spierali się o niego chorwaccy królowie i panowie weneccy, a "Wielka Rada" dążyła do autonomii. W roku 1202 Wenecjanie wysłali krzyżowców, by zniszczyli miasto. Miała to być kara dla Zadaru, że tak długo opierał się Wenecjanom. W roku 1154 główne miasto weneckiej Dalmacji stało się siedzibą i ośrodkiem nowego arcybiskupstwa, któremu papież podporządkował cztery diecezje zależne od Splitu: Krk, Rab, Osor i Hvar. Wenecjanie narzucili miastu kościelnego zwierzchnika - patriarchę z Grado.

W Zadarze często wybuchały bunty przeciwko panowaniu weneckiemu (ostatni zwycięski w 1358 r.). Wkrótce miasto dostało się pod zwierzchnictwo węgierskie, ale nie na długo, gdyż król Władysław sprzedał rozwijający się ośrodek wraz z wybrzeżem za 100 000 dukatów. Wtedy Zadar stał się siedzibą namiestnika, któremu podporządkowana była Dalmacja i Albania. W mieście zaczęło kwitnąć rzemiosło - krawiectwo, farbiarstwo, kowalstwo i złotnictwo. W XII w. Zadar był w doskonałej formie: zawierał umowy handlowe z takimi partnerami, jak Rab, Genua i Piza. Największym wzięciem cieszyło się włoskie sukno, sprzedawane potem w kraju, a także wino, oliwa, ser, ryby, trzoda chlewna i drewno. Popularną sól sprowadzano z wysp Pag i Dugi Otok. Zadarskie statki pływały do Egiptu, Bizancjum, Tunisu, Hiszpanii i na Sycylię, wracając z wszelkim bogactwem.

Nad zadarskim rynkiem towarowym sprawowali nadzór Wenecjanie: produkty chorwackie mogły być wywożone jedynie do Wenecji, na wyroby sprowadzane spoza Republiki nakładano podwójne cło, a mieszkańcy mieli prawo robić zapasy tylko na 4 dni. Mimo tego dbano o miasto, dzięki czemu stało się ono pięknym i potężnym grodem na wybrzeżu adriatyckim, którego najważniejszym zadaniem było powstrzymanie najazdów tureckich.

W 1797 r., po upadku Wenecji, Zadar dostał się pod panowanie austriackie, od 1805 do 1813 r. należał do Francji, potem znowu przez krótki czas do Austrii, wreszcie od 1918 r. aż do końca II wojny światowej podlegał faszystowskim Włochom w tym przez krótki okres Niemcom. W październiku 1944 r. miasto, które w czasie II wojny światowej zostało zniszczone na skutek nalotów lotniczych, zostało wyzwolone. Odbudowane za rządów marszałka Tito, mocno ucierpiało w ostatnich latach, podczas wojny w Jugosławii. W listopadzie 1991 r. pociski spadły na dzielnicę Starego Miasta, a ślady tych wydarzeń można do dzisiaj oglądać na niektórych budynkach. W roku 1993 miasto zostało wyzwolone przez żołnierzy chorwackich.