Spacer po starym mieście w Zadar

Historyczne centrum Zadaru leży na wąskim półwyspie. Z czterech dawnych bram miasta pozostały tylko dwie: Brama Morska od strony portu i Brama Lądowa, od strony wschodniej broniąca dostępu na półwysep od lądu. Najlepiej rozpocząć zwiedzanie miasta od Kopnena vrata (Brama Lądowa). Została ona zbudowana w 1543 r. według planów włoskiego architekta epoki renesansu Michała Sanmicheli. Nad głównym łukiem widnieją herb miasta (św. Chryzogon) oraz lew Św. Marka. Po lewej stronie bramy znajduje się niewielki port jachtowy Fosa. Dawniej stanowił on część fosy miejskiej, zbudowanej z polecenia Wenecjan i zasypanej w latach późniejszych. Z tyłu niewielkiego portu wznoszą się fragmenty murów dawnej cytadeli. Teren ten został przekształcony w park. Przechodząc przez Bramę Lądową w prawo, dochodzi się do starego Arsenału Wenecjan. Następny zakręt w prawo prowadzi do Trg P. Zoranića (plac Wolności). Środek placu wyznacza rzymska kolumna. Wenecjanie wymierzali przy niej chłostę. Na wschodnim krańcu placu znajduje się średniowieczna wieża (Bablja kula). Jest to jedyna pozostałość po starych murach miejskich. Warto obejrzeć także 5 studni, które aż do wybudowania nowego wodociągu w 1838 r. zaopatrywały miasto w wodę.

Północno-wschodni róg placu graniczy z kościołem Sv. Simun (św. Symeona). Kościół poświęcony kiedyś św. Stefanowi został zbudowany w miejscu istniejącej tu budowli w V/VI w. i był wielokrotnie przebudowywany. W 1632 r. sprowadzono do kościoła relikwie św. Symeona. Wówczas świątynia otrzymała nowego patrona i nową barokową fasadę.

Późnoromański sarkofag św. Symeona, który znajduje się przed prezbiterium, jest przykładem doskonałej roboty kowalskiej w srebrze. Dzieło to zostało wykonane między rokiem 1377 a 1380 przez złotnika z Mediolanu Francesco Dasesto, przy współpracy rzemieślników z Zadaru. Sarkofag powstał z polecenia Elżbiety, małżonki króla chorwacko-węgierskiego Ludwika I Anjou. Na sarkofagu o wymiarach 192 x 80 x 127 cm, umieszczone są sceny z życia świętego i wydarzenia, jakie miały miejsce w latach powstawania sarkofagu, m.in. uroczysty wjazd Ludwika do miasta sprowadzającego relikwie odebrane Wenecjanom.

Każdego roku, 8 października, w uroczystość świętego Symeona, sarkofag jest otwierany. Można wówczas podziwiać jego wnętrze, w którym znajdują się cenne wota. Ukochany przez mieszkańców miasta św. Symeon, miał w zamierzeniu króla na zawsze zespalać obszary jego królestwa. Niestety, zabiegi Ludwika nie przyniosły zamierzonego rezultatu. W sporze o koronę węgierską zwyciężył jego konkurent, Zygmunt. We wnętrzu kościoła św. Symeona na ścianie północnej zachowały się freski z epoki gotyckiej.

Przy kościele rozpoczyna się dawny Decumanus, który do dziś stanowi główny trakt łączący wschodnią i zachodnią część miasta. Poszczególne jego części noszą nazwę Kotromanić Ulica i Śiroka Ulica (ulica Szeroka). Spacer wzdłuż Kotromanić w kierunku północnym, prowadzi obok dawnej straży miejskiej ogromnego budynku w stylu późnego renesansu oraz pochodzącej z XIX w. wieży zegarowej. W budynku straży miejskiej znajduje się Etnografski muzej (Muzeum Etnograficzne) ze strojami regionalnymi, starymi przedmiotami gospodarstwa domowego, instrumentami i zabytkami sztuki ludowej.

Budynek straży miejskiej sąsiaduje z Narodni trg. Od czasu średniowiecza stanowi on centrum życia publicznego w mieście. W jego północno-wschodniej części, naprzeciwko budynku straży miejskiej znajduje się Gradska łoza (loggia) wzniesiona w XIII w., a w 1565 r. przebudowana przez Sanmicheli i przeszklona w późniejszych latach. Obecnie służy jako hala wystawowa. Tuż obok stoi stary Dvor (ratusz), ale dużo młodszy niż loggia, bo pochodzący z 1936 roku. Za ratuszem znajduje się romański kościół Svcti Lovro z przełomu X i XI wieku. W wieku XVIII budowla służyła jako więzienie.

Idąc dalej wzdłuż Decumanus w kierunku zachodnim dochodzi się do centrum życia religijnego Zadaru. W bliskim sąsiedztwie znajdują się dwa kościoły i klasztor. Uwagę zwiedzających zwraca przede wszystkim ogromna rotunda kościoła Sveti Donat z IX wieku. Dominuje on nad dużą nie zabudowaną powierzchnią, która stanowiła starożytne forum. Kościół św. Donata jest dzisiaj najbardziej reprezentatywną budowlą staro-chorwackiej architektury. Ówczesny biskup Donatus uchodzi za budowniczego tego kościoła. Donatus jest znany również z tego, iż w pierwszych latach IX w. słał poselstwa do miast dalmatyńskich, Bizancjum i do Karola Wielkiego. Obecność posłańców biskupa w Akwizgranie wyjaśnia podobieństwo kościoła św. Donata z tamtejszą kaplicą zamkową. Okrągła budowla, licząca 27 m wysokości, na zewnątrz prezentuje się skromnie, lecz jednocześnie niezwykle monumentalnie. Wnętrze wypełnia dwukondygnacyjna sala środkowa i krużganek oddzielony szeregiem kolumn. Trzy absydy w części wschodniej służyły sprawowaniu liturgii. Piętro wyższe przeznaczone było dla wiernych. Prawie cały materiał, jaki zużyto do budowy świątyni, pochodził z budowli pamiętających czasy antyczne. Dziś można jeszcze zauważyć fragmenty mozaik, płyt nagrobnych i resztki starych kolumn. Obecnie budynek ten jest salą koncertową. Naprzeciwko kościoła św. Donata wznosi się renesansowa fasada kościoła Sv. Marija, który należy do sąsiedniego klasztoru benedyktynek. Klasztor istnieje już od XI wieku. Podówczas to siostra króla chorwackiego Kreśimira IV powołała do życia przy dworze królewskim fundację mającą na celu budowę klasztoru. W XVI w. kościół został przebudowany i otrzymał dzisiejszy wygląd, przypominający katedrę w Sibeniku. Po II wojnie światowej przeprowadzono renowację całego kompleksu. Część klasztoru została zaadaptowana na pomieszczenia wystawiennicze sztuki sakralnej. Przy forum, obok kościoła NMP znajduje się Arheolośkih muzej. Szczególną wartość stanowią tu wykopaliska z osad liburyjskich i grobów północno dalmatyńskich, wystawione w salach na drugim piętrze. Zbiory antyczne dokumentują czasy rzymskie i wczesnośredniowieczne. Na północ od dawnego klasztoru wznosi się nad Zeleni trg (Zielonym placem) kolumna marmurowa licząca 15 m wysokości, na której kapitelu łatwo zauważyć nieco uszkodzony relief z lwem św. Marka. Kolumna znajdowała się niegdyś na antycznym forum o wymiarach 90 x 45 m. którego fragment został odsłonięty.

Niedaleko placu wznosi się Sveta Stosija, katedra św. Anastazji, jedna z najbardziej monumentalnych bazylik romańskich nad wschodnim Adriatykiem. Katedra bardzo ucierpiała, kiedy miasto zostało splądrowane w 1202 r. przez krzyżowców. Prace przy odbudowie trwały aż do 1324 roku. Bogato została ukształtowana fasada kościoła z trzema portalami, ślepymi arkadami na wyższej kondygnacji i parą rozet. W tympanonie nad środkowym portalem znajduje się wizerunek Bożej Rodzicielki. Po obu stronach portalu straż trzymają figury świętych Apostołów. Wnętrze kościoła podzielone jest na trzy nawy przez dwa rzędy podpór, które na przemian stanowią pilastry lub kolumny. W nawie środkowej znajdują się fragmenty posadzki mozaikowej z X wieku. Pełne artyzmu triforia ozdabiają wysoką ścianę arkadową. Nad głównym ołtarzem roztacza się wczesnogotycki baldachim, opadający na cztery kolumny. Duże wrażenie wywierają pochodzące z XV w. artystyczne stalle. Pod ołtarzem głównym znajduje się trzynawowa krypta, a w ołtarzu w lewej nawie spoczywają w relikwiarzu doczesne szczątki św. Anastazji.

Najlepiej jest teraz wrócić do forum i skręcić na najbliższym skrzyżowaniu w lewo. Opodal, po prawej stronie znajduje się kościół Sveti Krsevan (św. Chryzogona) z XII wieku. Trzy portale w elewacji prowadzą do trójnawowgo kościoła, którego podział wyznaczają antyczne kolumny z korynckimi kapitelami. W apsydach zachowały się freski z przełomu XIII i XIV w., przedstawiające św. Jana Chrzciciela, św. Chryzogona, św. Anastazji i Chrystusa. Za największą atrakcję uchodzą jednakże zewnętrzne strony trzech apsyd. Wystrój ściany bazyliki ze ślepymi" arkadami i krużgankiem kolumnowym głównej apsydy do złudzenia przypomina tego typu przykłady architektoniczne z Lombardii. Przy apsydach znajduje się niewielka kawiarenka, z której można podziwiać arcydzieło dalmatyńskiego romanizmu.

Po zwiedzaniu kościołów poleca się krótki spacer na jeden z bulwarów, otaczających całe stare miasto. W tym celu najlepiej jest wrócić do głównej arterii północno-południowej i skierować się na prawo. Natychmiast dostrzega się Porta Marina (Bramę Morską), która była wejściem do miasta od strony portu. Bramę zbudowano w 1560 roku. W 1571 r. umieszczono tu tablicę pamiątkowi) z okazji zwycięstwa Weneejan nad Turka mi pod Lepanto. Tablica ta miała godnie przywitać marynarzy z Zadaru powraca jących po zwycięskiej bitwie morskiej. Na przeciwległej stronie portu leży nowe miasto Zadar i marina dla jachtów. Przy bulwarze kotwiczą statki wycieczkowe i promy. Łączą one leżące w pobliżu wy spy Ugljan, Pasman, Dugi Otok i cały północny archipelag wysp.