Co warto zwiedzić na wyspie Cres

Oprócz największych miast połączonych wysp Cres - Losnij warto udać się na południe do Valun gdzie rozciąga się Vransko Jezero, jedyne godne uwagi na wyspach zatoki Kvarner. Ma ono 1,5 km szerokości, 5 km długości i 60 m głębokości. Lustro wody leży 13 m poniżej poziomu morza. Od 1953 r. jest ujęciem wody pitnej dla miast Cres i Mali Lośnij. Stąd kąpiel w nim jest surowo zabroniona. Początkowo sądzono, że woda dostaje się do jeziora podziemnymi kanałami z kontynentu. W rzeczywistości jest to duży zbiornik wody deszczowej.

Wyboista droga przebiegająca na wysokości 300 m na zachód od jeziora prowadzi przez opustoszałą wapienną wyżynę i zdąża w kierunku południowym przez Sv. Ursula i Grmov. Wydaje się ona zachęcać do podróży, lecz przejezdna jest tylko dla mocnych jeepów i innych pojazdów terenowych.

Od drogi głównej odgałęzia się droga w kierunku zachodnim do niewielkiej miejscowości rybackiej i letniskowej Martinśćica, położonej nad zatoką. Na pobliskim cyplu Kijac znajdują się atrakcyjne kamieniste plaże. Ukształtowanie wybrzeża na tym odcinku pozwala na kąpiele morskie. Tylko do zatok przy Stivan, Belej i Ustrine prowadzą utwardzone drogi.

34 km na południe od Cres i 24 km na północ od Mali Lośnij leży Osor, które w przeszłości stanowiło jedno z najważniejszych miast. Dzisiaj miejscowość zamieszkuje nie więcej niż 100 mieszkańców. Osor ma za sobą interesującą historię, która łączy się z historią kanału, długiego na 100 m i szerokiego na 11 metrów. Grecy nazywali to miejsce Apsoros i uważali je za najstarszą osadę na wyspie. Była ośrodkiem handlowym na szlaku bursztynowym. W czasach bizantyjskich był Osor portem floty raweńskiej. W 530 r. stał się biskupstwem. W IX w. Saraceni doszczętnie zniszczyli miasto. Kiedy opanowano sztukę budowy większych statków, okazało się, że basen portowy jest za mały, a woda za płytka. Straciła więc miejscowość znaczenie miasta portowego. Najbardziej godna obejrzenia jest katedra z XV w. Sveta Marija, której zgrabna renesansowa fasada odnowiona została w 1969 roku. Latem można na placu kościelnym, otoczonym historycznymi budowlami, wysłuchać koncertu muzyki klasycznej i podziwiać rzeźby chorwackich artystów I. Meśtrovića i F. Krsinića.

Bardzo piękne plaże znajdują się w najbardziej na południe wysuniętej części Cres. Idąc od wsi Punta Kriza, około 20 min w kierunku wschodnim, dochodzi się do przeuroczej zatoki, ulubionego celu turystów zmotoryzowanych, i pięknie położonego kempingu nad zatoką. Kąpieli można zażyć w Baldarin.

Po przebyciu istniejącego od 2000 lat kanału Osor - jeśli most jest podniesiony dla przepływających statków trzeba się liczyć z dłuższym czasem oczekiwania dociera się do wyspy Lośinj. Łagodny klimat sprzyja bujnej roślinności, ponieważ wiejące zimą surowe wiatry z kontynentu tracą na sile. 4 km za mostem napotyka się na miejscowość letniskową Nerezine z portem jachtowym. Stąd można wejść na Televrin, najwyższą górę wyspy Lośnij (589 m).

Największe miasto wyspy liczące 7000 mieszkańców i centrum turystyczne to Mali Lośinj. W XV w. Wenecjanie wybudowali twierdzę na najwyższym wzniesieniu. Później powstały urządzenia portowe w dobrze osłoniętym naturalnym akwenie. Miejscowość rozwijała się wokół portu i najstarszej budowli miasta, którą był kościół św. Marcina z XV wieku. W XIX w., gdy Habsburgowie odkryli właściwości lecznicze okolicy, wyspa Lośinj stała się uzdrowiskiem. Wiele starych willi, jak te w Ćikat położonym nad zatoką z pięknymi plażami kąpielowymi pochodzą z owego czasu. Subtropikalny park w Mali Lośinj polecił osobiście założyć arcyksiążę Karol Stefan Habsburg. Ważniejszą sprawą dla Habsburgów był jednak handel morski i budowa statków. Na początku XIX w. na wyspie istniało kilka stoczni, w których konstruowano wspaniałe żaglowce. Sto cznie te podupadły, gdy pojawiły się stat ki parowe. Dzisiaj kwitnie na wyspie tu rystyka jachtowa wspierana przez nowoczesną infrastrukturę.

Wzdłuż wschodniego wybrzeża jedna z najpiękniejszych dróg spacerowych nad Adriatykiem prowadzi do pobliskiej miejscowości Veli Lośinj. Jest starsza niż Mali Lośinj i była niegdyś główną miejscowością wyspy.

Miasto dysponowało tylko małym, naturalnym portem i w XIX wieku straciło na znaczeniu na rzecz Mali Lośinj. Sprawiedliwości jednak stało się zadość. Veli Lośnij jest położone piękniej niż Mali Lośnij, a liczne kawiarnie, restauracje i kościół św. Antoniego otaczają malowniczy stary port.

Turyści mają tu dogodną bazę do zapoznania się z południową częścią wyspy, gdzie nie ma już żadnych dróg. Spokojne zatoki, znajdujące się na południe od Veli Lośinj pozwalają na zrzucenie wszelkiej odzieży podczas kąpieli, co można uczynić w zatoce Vinikova.

Organizowane są wycieczki na piaszczystą wyspę Susak i wyspę kwiatów Ilovik, gdzie wieczorami żeglarze chętnie schodzą na ląd, oraz na zieloną wyspę Unije, która jest celem szukających spokoju miłośników przyrody. Na wyspach nie sposób tak żyć, jak Robison Crusoe przed dziesiątkami lat. Istnieją tu liczne, przytulne wioski rybackie z restauracjami i prywatnymi kwaterami.