Południowa Dalmacja

Ciągnie się od ujścia Neretwy po Bokę Kotorską, a do jej obszaru należy półwysep Peljeśac oraz wyspa Mlijet. Centrum tej części Dalmacji byt Epidaurus, czyli współczesny Dubrownik. Ziemie te, podobnie jak i Środkową Dalmację, zamieszkiwały dzielne i wojownicze plemiona. U ujścia Neretwy kończy się pasmo gór, a rzeka szeroką deltą spływa ku morzu. Tereny te pokrywa flisz, a szczyty górskie tworzą białe wapienie. Wapień dominuje w budowie skalistych części gór i związane są z nim występujące na tym obszarze zjawiska krasowe tworzące przepiękne bajkowe formy, tak samo godne uwagi, jak zabytki stworzone ludzką ręką.

O tym, że są to zjawiska charakterystyczne dla tego regionu, świadczy chociażby sama nazwa - kras - która wywodzi się z języka słoweńskiego i została przyjęta w fachowej literaturze geologicznej. W erze mezozoicznej obszar dzisiejszej Chorwacji pokrywały wody rozległych mórz. Na dnie osadzały się szczątki najróżniejszych morskich żyjątek, które z czasem utworzyły wapienne podłoże. Pod koniec ery mezozoicznej podmorskie skaty zaczęły się wypiętrzać i fałdować. Potem przyszedł następny wielki potop, a później znów nastąpiły bardzo silne ruchy górotwórcze, które doprowadziły do kolejnego olbrzymiego wypiętrzenia podwodnych pokładów skalnych Proces kształtowania terenów krasowych zakończył okres lodowcowy.

Teraz na rzeźbę terenu wpływają wyłącznie takie zjawiska, jak wiatr i deszcz, zmiany temperatury i wietrzenie chemiczne polegające na rozpuszczaniu zawartych w skale substancji. Tak więc proces tworzenia zjawisk krasowych trwa nadal. Na powierzchni skał wapiennych i dolomitowych powstają zgłębienia o najróżniejszych kształtach, które stopniowo się powiększają, a krople deszczu przenikają coraz głębiej. To długotrwałe drążenie kamienia przez wodę powoduje z czasem powstanie całego systemu podziemnych korytarzy i koryt odprowadzających nawet długie odcinki rzek pod powierzchnią ziemi, które znów wypływają na zewnątrz w dolinach, tam gdzie skaty są nierozpuszczalne. Zjawiska krasowe występują jako formy powierzchniowe i podziemne. Najmniejszymi formami zewnętrznymi są rowki powstające wysoko w górach, tam gdzie teren jest najbardziej narażony na działanie deszczu. Następne są lejki, których średnica dochodzi czasem do 1,5 km. Z lejków mogą powstawać największe formy krasowe - polja, które wyglądają jak wydłużone doliny o płaskim dnie, położone wśród wysokich gór. Spływają do nich wszystkie wody z okolicy, która odprowadzana jest ponorami, czyli podziemnym systemem kanałów. W czasie intensywnych i długotrwałych opadów polja stają się okresowymi jeziorami. W Dalmacji takie polja to Knińskie, Kosovo i Petrovo.

W jaskiniach, w których często występują podziemne jeziora, mnóstwo jest niezwykłych, naturalnych ozdób: nacieków, stalaktytów i stalagmitów. Formy te powstają w efekcie wydzielania się węglanu wapnia pod wpływem ściekającej po ścianach wody. Stalagmity i stalaktyty łączą się ze sobą, tworząc filary zdające się wspierać strop groty. Te podziemne komnaty wyglądają tak, jakby ukryte tu były skarby pradawnych korsarzy. Formy krasowe bywają nie tylko piękne, ale i niebezpieczne. W 1940 r. w pobliżu Zagrzebia miał miejsce wypadek spowodowany tworzeniem się w tym miejscu lejów krasowych. Na jadący pociąg zwaliła się skalna ściana, ponieważ runą podtrzymujący ją strop wewnętrznej jaskini.